Quy tắc phát hiện sớm đột quỵ F.A.S.T và nguyên tắc "3 giờ vàng"

1.Căn bệnh đột quỵ

Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng, xảy ra khi dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc có một mạch máu trong não bị vỡ. Khi đó, lượng oxy và dinh dưỡng nuôi các tế bào não bị giảm đáng kể. Trong vòng vài phút, các tế bào não bắt đầu chết dần và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.

2. Những dấu hiệu phát hiện sớm bệnh đột quỵ

Theo hiệp hội đột quỵ Mỹ, khi người đối diện xuất hiện những dấu hiệu của chữ viết tắt “FAST-Dấu hiệu phát hiện nhanh” ta cần phản xạ nghĩ ngay đến đột quỵ và thái độ xử trí như bệnh nhân đột quỵ vì các phương pháp chữa trị chỉ có hiệu quả nhất nếu bệnh nhân được nhận biết và chẩn đoán trong vòng 3 giờ kể từ khi có triệu chứng đầu tiên.

✔️ F: Face drooping – xệ khuôn mặt: yêu cầu người đó cười , sẽ xuất hiện tình trạng 1 bên mặt bị xệ xuống ko cân đối hoặc méo miệng, lệch nhân trung.

✔️ A: Arm weakness- yếu cánh tay: yêu cầu người đó giơ cả hai tay lên cao, dấu hiệu nhận biết là một cánh tay xệ xuống dưới, bệnh nhân không nâng lên được hoặc tê yếu cả nửa người, thử lực nắm bàn tay bằng cách bắt tay cả 2 bên sẽ cảm nhận 1 bên yếu hơn.

✔️ S: Speech difficulty -nói khó: Yêu cầu người đó lặp lại một cụm từ đơn giản nhưng bệnh nhân nói lại rất khó hoặc chậm chạp, không rõ từ.

✔️ T: Time to call 115-Gọi ngay 115: Khi ai đó đột ngột có 3 dấu hiệu trên, hãy gọi ngay cấp cứu 115, không 1 phút chần chừ.

3. Bệnh đột quỵ xảy ra khi nào

Bệnh đột quỵ thường xảy ra nhiều hơn vào quãng thời tiết chuyển mùa, giáng sinh-năm mới, mùa đông. Vào những thời điểm này khi người đối diện có những dấu hiệu nghi ngờ như trên, cần phản xạ nghĩ đến đột quỵ và gọi 115 ngay.

Đột quỵ cũng thường xảy ra ở những thời điểm như sau khi tắm xong, sau tiệc rượu ra ngoài trời lạnh, đi ngoài nắng nóng bước vào phòng lạnh, sau một động tác gắng sức như bê vật nặng, ho, hắt hơi hoặc sau khi nhận một tin sốc như có người bị tai nạn, có người bị mất, làm ăn thua lỗ, người yêu chia tay, vợ đòi ly hôn. Nếu mắc phải một trong những dấu hiệu gợi ý như trên, ta cần phản xạ nghĩ đến đột quỵ ngay.

Đột quỵ thường xảy ra ở nhóm có nguy cơ cao như người cao tuổi, người cao huyết áp, tiểu đường, tăng mỡ máu, rối loạn nhịp tim, rung nhĩ, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, béo phì, lười vận động, sau phẫu thuật thay khớp-phẫu thuật vùng ổ bụng-sàn chậu…Khi những người này đột ngột xuất hiện 3 dấu hiệu nghi ngờ như mô tả ở trên, trong đầu chúng ta cần nghĩ đến đột quỵ và gọi ngay 115.

3. Những việc cần làm khi xảy ra đột quỵ

✔️ Gọi ngay 115 là việc làm đầu tiên.

✔️ Nhìn đồng hồ để ghi nhớ thời điểm xuất hiện triệu chứng đầu tiên và theo dõi sát những biến chuyển triệu chứng của bệnh nhân.

✔️ Động viên bệnh nhân bình tĩnh tránh lo lắng kích thích, nằm chỗ yên tĩnh, cởi bớt áo quần, đồng hồ, dây đeo, nhẫn…

✔️ Nếu bệnh nhân rơi vào tình trạng hôn mê, cần đặt bệnh nhân ở tư thế ‘Nằm nghiêng an toàn” để tránh lưỡi tụt vào trong hoặc trào ngược thức ăn vào đường thở. Tiến hành hô hấp nhân tạo nếu bệnh nhân ngừng thở. Cách đặt tư thế “nằm nghiêng an toàn” như ở hình bên dưới.

✔️ Thời gian tốt nhất để cứu chữa bệnh nhân là 6 tiếng từ khi có triệu chứng, đặc biệt là 3 giờ vàng đầu tiên, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng nhanh càng tốt.

✔️ Tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn và uống bất cứ thứ gì từ lúc nghi ngờ bị đột quỵ.

✔️ Tuyệt đối không tự ý để ở nhà chữa trị mà làm chậm trễ mất quá trình cứu chữa như trích rạch máu 10 đầu ngón tay, cạo gió, xoa dầu hoặc tự ý dùng thuốc hạ áp, thuốc gia truyền, thuốc làm tan cục máu vì đột quỵ có hai thể là chảy máu và nhồi máu tắc mạch. Nếu bệnh nhân bị thể chảy máu, dùng thuốc làm tan máu sẽ càng làm tình trạng xuất huyết trầm trọng hơn. Còn nếu bệnh nhân bị nhồi máu, dùng hạ áp lại càng làm giảm lượng tưới máu đến nhu mão não đang thiếu máu dẫn đến tế bào não càng chết nhanh hơn.

✔️Chúng ta chỉ có thể xác định được bệnh đột quỵ thể nào sau khi đã chụp cắt lớp/cộng hưởng từ sọ não và lúc đó mới đưa ra được phác đồ dùng thuốc phù hợp thương tổn. Thực sự với bệnh đột quỵ, chúng ta (kể cả là nhân viên y tế) sẽ không làm được gì nhiều nếu như bệnh nhân chưa được đưa đến bệnh viện. Mỗi người chúng ta chỉ cần tập trung lưu ý ghi nhớ “3 dấu hiệu gợi ý nhanh” của bệnh đột quỵ đã được nêu ở trên để gọi ngay cấp cứu 115 cũng như thực hành “9 Nội dung dự phòng bệnh đột quỵ” . Vậy là chúng ta đã làm hết sức có thể rồi đó.